Βιβλία:1-'Ελεν Μπόουνπαρθ:Μια υπέροχη Εβραία(Days of atonement-Ημέρες εξιλέωσης)

«Υπήρχε και Ελληνική λίστα του Σίντλερ»

Για τη στάση των Ελλήνων απέναντι στους Εβραίους το 1942, με συγκινητικές ιστορίες ανθρωπιάς και επιβίωσης, μιλάει στα «ΝΕΑ» η Αμερικανίδα Έλεν Μπόουνπαρθ που ερεύνησε το Ελληνικό Ολοκαύτωμα. «Είναι η προσωπική μου λίστα του Σίντλερ. Εντυπωσιάστηκα από όλες αυτές οι υπέροχες ιστορίες των ανθρώπων που ρίσκαραν τη ζωή τους για να σώσουν τους Εβραίους στην Αθήνα. Κι από την άλλη, από την απομόνωση της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, που δεν είχε κανέναν να την υποστηρίξει κι εξολοθρεύτηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Ήθελα να μάθει ο κόσμος, κυρίως στην Αμερική, την ιστορία μιας μεγάλης τραγωδίας, αλλά και μιας μεγάλης θυσίας. Ως Αμερικανίδα που ντρέπεται για τη συμπεριφορά της χώρας της αυτή την εποχή, μου είναι απαραίτητο να σκέφτομαι αυτές τις ηρωικές ιστορίες». Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι της Έλεν Μπόουνπαρθ· από ακαδημαϊκός βρέθηκε να κάνει διπλωματική καριέρα, κι από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, βρέθηκε να μελετά την ιστορία των Ελλήνων Εβραίων και τον αγώνα για την επιβίωση στην υπό ναζιστική κατοχή Ελλάδα. Ο καρπός του πολύχρονου αυτού ταξιδιού ήταν το μυθιστόρημα «Days of atonement» («Μέρες εξιλέωσης»), όπου η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία μιας σύγχρονης γυναίκας εβραϊκής καταγωγής που έρχεται στην Ελλάδα για να αναζητήσει τις ρίζες της και ανακαλύπτει καλά κρυμμένα μέχρι τότε στοιχεία για το ελληνικό Ολοκαύτωμα· ένα Ολοκαύτωμα αποσιωπημένο μέχρι πρόσφατα.Όταν το 1986 η Έλεν Μπόουνπαρθ εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα για να υπηρετήσει ως ακόλουθος Πολιτικών Υποθέσεων στην Αμερικανική Πρεσβεία (ώς το 1989), δεν γνώριζε τίποτα για τους Έλληνες Εβραίους. «Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα», λέει στα «ΝΕΑ». Αν και ακόλουθος Πολιτικών Υποθέσεων, της ζήτησαν να είναι ο σύνδεσμος της Πρεσβείας με το Εβραϊκό Μουσείο. «Τότε άρχισα να μαθαίνω για την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα. Δεν ήξερα τίποτα. Το εντυπωσιακό μάλιστα ήταν ότι το Μουσείο δεν είχε καν εκθέματα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρχε η ιστορία τού τι συνέβη στους Εβραίους της Ελλάδας κατά τον πόλεμο. Τώρα έχει αναγνωριστεί η ιστορία τους». Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που κατοχύρωσε νομοθετικά την επιστροφή περιουσιών των εκτοπισμένων Εβραίων - με απόφαση της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου το 1944 - αλλά και η τελευταία που ανακήρυξε επέτειο Ολοκαυτώματος, την 27η Ιανουαρίου, μόλις το 2004. Το εντυπωσιακό για την Έλεν Μπόουνπαρθ - εβραϊκής καταγωγής και η ίδια - ήταν η αλληλεγγύη με την οποία συμπεριφέρθηκαν οι Έλληνες στους Εβραίους συμπολίτες τους. Η εβραϊκή κοινότητα της Αθήνας ήταν, ίσως, η μοναδική στην Ευρώπη όπου μετά τον πόλεμο ο πληθυσμός της είχε αυξηθεί. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και η ανεκτικότητα των Ιταλών, αλλά και η παρουσία του φωτισμένου ραβίνου Μπαρζιλάι.Όπως εξηγεί η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών που μένει ένα μέρος του χρόνου στην Ελλάδα, «είχα αρχίσει να αναρωτιέμαι πώς ήταν δυνατόν να εξολοθρευτούν όλοι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και πώς επιβίωσε η κοινότητα της Αθήνας. Εντυπωσιάστηκα από το πώς οι χριστιανοί στην Αθήνα βοήθησαν τους Εβραίους, τους έκρυψαν στα σπίτια τους, τους έφτιαξαν ψεύτικες ταυτότητες, ρισκάρισαν τη ζωή τους. Αυτές τις ηρωικές ιστορίες ήθελα να δείξω μέσα από το βιβλίο». Άλλωστε, η επιστολή τού Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού προς τον Γερμανό πρέσβη Άλτενμπουργκ θεωρείται μνημείο κουράγιου και ανθρωπισμού. Ενώ, χάρη στις προσπάθειες της Εκκλησίας - όταν ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής ζήτησε από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων, εκείνος έστειλε ένα χαρτί στο οποίο είχε γράψει μόνο το δικό του όνομα - διασώθηκε όλη η εβραϊκή κοινότητα της Ζακύνθου.«Ζήσε με τους άλλους, για να επιβιώσεις».Η γερμανική κατοχή και η αφέλεια του ραβίνου Κόρετς (ήταν Ασκενάζι, μιλούσε γερμανικά και πίστευε ότι θα συνεννοείτο με τους επικεφαλής Γερμανούς) προβάλλονται ως οι κυριότερες αιτίες για την εξόντωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. «Το πρόβλημα ήταν ότι η εβραϊκή κοινότητα ήταν αποκομμένη απ' τον υπόλοιπο κόσμο», λέει η Έλεν Μπόουνπαρθ. «Ποτέ δεν αισθάνονταν πραγματικά Έλληνες και δεν μιλούσαν καν ελληνικά, αλλά λαντίνο. Το πιο τραγικό ήταν η σύγχυση που επικράτησε στην κοινότητα για το τι θα συνέβαινε. Πολλοί πίστεψαν ότι οι ναζί θα τους πήγαιναν σε στρατόπεδα εργασίας και όχι σε στρατόπεδα θανάτου. Νόμιζαν πως θα επιβίωναν και δεν έκαναν αντίσταση. Επιπλέον, οι Εβραίοι δεν είχαν πού να στηριχθούν. Κι αυτό είναι το σημαντικότερο μήνυμα: οι κοινότητες πρέπει να αναμειγνύονται για να επιβιώσουν. Το μήνυμα είναι και για το Ισραήλ: δεν μπορείς να μένεις απομονωμένος· πρέπει να μαθαίνεις να ζεις μαζί με τους άλλους».